Please wait ...

با ارتفاع تقریبی 609 ‪ متر از سطح دریا، کوه خواجه تنها عارضه طبیعی مرتفع در دشت مسطح سیستان است. این کوه که از گدازه بازالت سیاه  تشکیل شده است، در حدود 25 کیلومتری جنوب غرب زابل به شکل جزیره ای در میانه دریاچه هامون قد برافراشته است.

روى این کوه مى‌توان آثار بناهاى باستانى مربوط به دوره‌هاى پارتی، اشکانی، ساسانی و اسلامی را مشاهده کرد. از مهم‌ترین بناهاى تاریخى این محل، آتشکده‌ای ‌مربوط به سده یکم پس از میلاد است. این آتشکده‌ی چهارطاقى ‌داراى یک تالار مرکزى و راهروهایى در اطراف است که به ورودى اصلى آن منتهی می‌شود.

 کاخ اصلی کوه خواحه کهن دژ نام دارد و توسط سکاهایی که در ۱۱۰ قبل از میلاد به ایران مهاجرت کردند، بنا شده است. حکومت سکاها در شرق ایران هم زمان با حکومت اشکانیان در غرب ایران بوده است.  این کاخ که در ناحیه مرتفع‌تر و در اطراف حیاطی وسیع بنا شده است، در ورودی جنوبی خود دهلیزی با طاق ضربی دارد. در سمت غرب و شرق نیز ایوان‌های بزرگی دارد که رو به حیاط آن باز می‌شوند. پشت ایوان‌ها هم چند اتاق قرار دارد. به نظر می‌رسد این کاخ یک بار قبل از دوره ساسانی و یک بار هم در اوایل دوره ساسانی بنا شده است. در هنگام بنای کاخ در دوره نخست دیوار ایوان‌ها و طاق‌های ضربی آن دارای نقاشی بوده است که روی تمام آنها را در دوره‌ی دوم پوشانده بودند. نقاشی‌های این کاخ در گذر زمان تقریبا محو شده‌اند.

در جنوب این کاخ معبدى خشتى مربوط به دوره‌هاى قبل از اسلام واقع است که کچک چهل گنجه نام دارد. در کاوش‌های انجام شده در کوه خواجه، دیوارهایی خشتی با ارتفاع بیش از 40 متر و قدمت بیش از یک هزار سال نیز کشف شده‌اند. اتاق بی باد این کوه در واقع یک دیوار بادشکن است.

کوه خواجه در میان ادیان اسلام ، مسحیت و زرتشت از اهمیت زیادی برخوردار است. کوه خواجه در نزد زرتشتیان از آن جهت تقدس دارد که در میان دریاچه هامون یعنی محل ظهور منجی ( سوشیانت ) در اساطیر زرتشتی، واقع است.

اهمیت این کوه برای مسیحیان از آن جهت است که در داستان ولادت حضرت مسیح آمده است، سه مغ زرتشتی نور مژده دهنده تولد عیسی (ع) را  از فراز این کوه نظاره‌ کرده‌اند.

مقبره خواجه مهدی، بنای زیاتگاه پبر گندم بریان و قبرستانی که از دوره اسلامی بر جای مانده این اثر را برای مسلمانان مقدس کرده است. گفته می‌شود خواجه مهدى بن محمد بن خلیفه که به خواجه غلطلان نیز مشهور است، از اعقاب حضرت ابراهیم بوده و پس  از کشته شدن به دست اشرار در این کوه دفن شده است. آرامگاه وی یکی از زیارتگاه‌های مشهور سیستان است.

به روایتی زیارتگاه پبر گندم بریان اولین بنای دوره اسلامی است که بر روی کوه خواجه ساخته شده است. این بنای خشتی طاق‌دار که فاقد هر نوع تزیینات است، به عنوان زیارتگاه مورد توجه مردم محلی است. بومیان این منطقه از گذشته تاکنون برای فزونی محصول گندم خود هر سال در آغاز بهار بر کف این زیارتگاه مقداری گندم می‌پاچند تا غذای پرندگان باشد. پلان بنا مسطیلی است و میان طاق‌های سقفی آن دو روزن برای تامین روشنایی و تهویه هوا تعبیه شده است.

کوه خواجه که به تخت جمشید خشت و گل نیز شهرت دارد محل آموزش روحانیون زرتشتی بوده است و تنها نمونه دژ شهر اشکانى باقى مانده در ایران است. این اثر در سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو پیشنهاد داده شده است.

کوه خواجه

  • آدرس

    جاده کوه خواجه